Prawo podatkowe a prawo karne skarbowe

Truizmem jest stwierdzenie, że cele postępowania karnego skarbowego oraz podatkowego są zupełnie inne. Celem tego pierwszego jest wykrycie i ukaranie sprawców przestępstw skarbowych, odzyskanie środków, które państwo straciło w wyniku działań przestępczych, zapobieganie przestępstwom skarbowym oraz odstraszanie potencjalnych sprawców od popełniania przestępstw skarbowych. Natomiast celem postępowania podatkowego jest przede wszystkim ustalenie i pobranie należnych podatków.

właściwa synergia między "podatkowcem" a "karnistą" to często klucz do sukcesu

Pomimo różnic i teoretycznej niezależności obu postępowań często zachodzi między nimi ścisły związek – zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy prowadzenie postępowania karnego skarbowego jest związane z naruszeniem norm prawa podatkowego bądź celnego. Z naszej praktyki wynika, że w większości wypadków to w wyniku ustaleń poczynionych w toku postępowania podatkowego dochodzi do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Sytuacje odwrotne, tj. takie, w których to organy ścigania zawiadamiają właściwe organy podatkowe o nieprawidłowościach przy rozliczeniach podatkowych, należą do rzadkości.  

Mimo że nie istnieje żaden przepis, który bezwzględnie nakazywałby organowi prowadzącemu postępowania przygotowawcze oczekiwać na ostateczny wynik postępowania podatkowego, to często dochodzi do zawieszenia postępowania karnego skarbowego do czasu uprawomocnienia się oceny dokonanej w ramach legalnej kontroli działań administracji podatkowej ze strony sądu administracyjnego.

Organy postępowania przygotowawczego, zawieszając postępowanie w oczekiwaniu na wynik postępowania podatkowego, zakładają zatem niejako pierwszeństwo postępowania podatkowego oraz sądowoadministracyjnego względem postępowania karnego skarbowego. Również w orzecznictwie sądowym, na tle spraw o delikty skarbowe, pojawiały się poglądy wskazujące na pierwotny charakter postępowania podatkowego w stosunku do postępowania karnego skarbowego w zakresie dokonywania ustaleń dotyczących zobowiązania podatkowego.

Powoduje to, że szczególnego znaczenia zaczynają nabierać ustalenia poczynione w toku postępowania podatkowego, mimo że postępowanie dowodowe, prowadzone w ramach postępowania podatkowego nie jest ukierunkowane na wykazanie winy sprawcy. Tylko w pewnych przypadkach obowiązkiem organów jest ustalenie „stanu świadomości” podatnika. Tego rodzaju ustalenia winny być przedmiotem dociekań w sprawach karuzelowych, gdzie obowiązkiem organów administracji podatkowej jest wyjaśnienie czy podatnik wiedział lub powinien wiedzieć, że transakcje z jego udziałem stanowią element oszustwa podatkowego czy też został nieświadomie wykorzystany w tego rodzaju procederze. Co do zasady, z punktu widzenia celów postępowania podatkowego wystarczające jest wyłączenie ustalenie czy w ramach określonego stanu faktycznego doszło do powstania obowiązku podatkowego, który wypełnić powinien podatnik.

Innymi słowy, mimo że nie ma powodów, aby organ postępowania przygotowawczego oczekiwał na wyniki postępowania podatkowego bądź sądowoadministracyjnego obecnie funkcjonująca praktyka organów postępowania przygotowawczego prowadzi do wniosku, że każde uprzednio wszczęte postępowanie podatkowe jest traktowane jako prejudykat. Skutkuje to przeważnie biernością organu przygotowawczego, który wszczyna postępowanie i oczekuje na działania organów podatkowych bądź sądów administracyjnych.

W tym okolicznościach szczególne istotne jest określenie w jaki sposób należy prowadzić oba postępowania, aby jak najskuteczniej chronić interes prawny klienta. Nie powinno ulegać wątpliwości, że odpowiednia synergia między podmiotami prowadzącymi oba postępowania powinna zapewnić optymalny rezultat w tym zakresie, a zarazem prowadzić powinna do zredukowania kosztów obsługi prawnej dwóch równolegle prowadzonych postępowań.